KRÓL SZAMPAN
MENU
1. KRÓL SZAMPAN
2. SZAMPANIA
3. CRÉMANT
4. CUVÉE I BUTELKI
5. SŁOWNIK
6. CHARAKTERYSTYKA
7. W LICZBACH
8. INFO
9. BON MOTS
10. SZAMPAN A NIERZĄD
11. ŹRÓDŁA
KRÓL SZAMPAN
Zrazu wydawać by się mogło, iż stworzenie szampana nie jest wcale, w istocie rzeczy, niczym skomplikowanym. Wystarczy przecież żeby białe wino, zamiast w beczce czy też w kadzi sfermentowało w butelce.
Prawda jest jednak o wiele bardziej skomplikowana.
Wystarczy powiedzieć, iż legendarny ojciec szampana, benedyktyński mnich dom Perignon (1638-1715), strawił na jego wynalezienie prawie 50 lat. Owe pół wieku właściwie sprowadzało się do odpowiedzi na dwa podstawowe pytania, a mianowicie:
1. Jakie wino ?
2. Jakie butelki ?
SZAMPANIA
Szampania to kraina nieskomplikowana, sielska, bezpretensjonalna i charakteryzująca się ostrym klimatem.
Nie ma tutaj châteaux jak w Bordeaux, ale są Maisons de Champagne (Domy Szampana), nie ma tutaj żadnych apelacji (są co prawda dwa wyjątki, ale praktycznie, bez większego znaczenia), jest tylko szampan.
KRÓL SZAMPAN.
Nie ma tutaj kakafonii szczepów – są tylko trzy: Chardonnay, Pinot Noir i Pinot Meunier.
Nie produkuje się tutaj innych win jak tylko szampana (istnieją co prawda dwa wyjątki, ale są praktycznie bez znaczenia), natomiast Reims to po prostu nasz.... Kraków.
CRÉMANT
Ojczyzną crémants, podobnie jak szampana jest Francja, gdzie poczytywane są jako wina musujące wysokiej jakości. Zdobywają one coraz więcej zagorzałych zwolenników, już nie tylko w samej Francji, ale i na całym świecie. Powiadają oni z całym przekonaniem, iż crémant jest w równym stopniu szampanem, ale za to jest o wiele tańszy. Zwracają oni uwagę również na fakt, iż dobry crémant jest o wiele lepszy niż słaby szampan.
Spośród szerokiej gamy crémants, tzn. win musujących produkowanych metodą tradycyjną (méthode champenoise; sposób wyrobu win musujących polegający na wtórnej fermentacji wina w butelkach.), najbliższym Jego Wysokości Szampanowi, jest Crémant de Bourgogne. Produkowany nie dość, iż identycznie jak w Szampanii, to jeszcze z gron tych samych szczepów (Chardonnay, Pinot Noir i Pinot Meunier).
Burgundzkie crémants odznaczają się świeżością Chardonnay, silnie popartą nutami zielonych jabłek i dojrzałych gruszek. Stają się one jeszcze bardziej ekspresyjne i dobitniej zbudowane kiedy do kupażu dodany jest Pinot Noir. Na szczególną uwagę zasługują w swoim wydaniu rózowym, a więc Crémant de Bourgogne, Rosé.
Innymi słowy, crémant, to nic innego jak szampan, tyle tylko, że w wersji ekonomicznej.
Zwyczajowo, we Francji, podaje się szampana "od wielkiego święta" (ślub, chrzciny, Nowy Rok, uroczystość rodzinna etc), natomiast crémant - "do stołu":
Szampan to SZAMPAN
Crémant to WINO.
CUVEE I BUTELKI
Jak łatwo się domyśleć o ostatecznej jakości szampana będzie decydowała m.in. jakość wina bazowego, a wiec wina poddawanego procesowi fermentacji w butelce.
Dom Perignon i jego następcy prędko doszli do wniosku, iż cały sekret tkwi wcale nie w doborze jednego wina, ale kilku, a nawet kilkunastu. Innymi słowy szampan jest jednym winem, ale które jest „dzieckiem” wielu win.
Największą więc magią i tajemnicą wielkich szampanów jest skomponowanie odpowiedniej cuvee, a więc mieszanki (kupażu) młodych win lub samych winogron pochodzących z różnych działek. Czarodziej, który jest odpowiedzialny za taką kompozycję, nazywany jest w Szampanii Monsieur le Nez (Pan Nos), a jego wiedza tajemna pozwala mu „złożyć” rzeczoną cuvee nawet z kilkuset młodych win. Legenda głosi, iż Dom Perignon przy swoich odkrywczych pracach stracił wzrok i był niewidomy. Nie jest to jednak zgodne z prawdą. Doszedł on bowiem do wniosku, iż winogrona z różnych działek, mają różny smak, i dlatego próbując je i oceniając, zamykał oczy tak, aby nie kierować się ich wyglądem, a tylko smakiem. Szampan więc jako jedyne wino we Francji nie poddaje się jej systemowi apelacji AOC, bowiem każdorazowo jest wynikiem kompozycji i jej proporcji jakie nadaje mu fantazja, wiedza i doświadczenie winiarza. W największych domach szampana (Maison de Champagne) jest to najpilniej strzeżona tajemnica, a ilość win bazowych stanowiących cuvee osiąga niejednokrotnie zawrotną, istocie rzeczy, liczbę kilkuset.
Najbardziej ceni się w szampanie jego dobrą kwasowość, wyważoną zawartość dwutlenku węgla, dobry ekstrakt i oczywiście kruchą wykwintną strukturę. Docenia się trwałość i jakość musowania - delikatne gęste i długie sznury perlistego gazu unoszące się w kieliszku. Wśród win uchodzi za króla. Nie tylko z powodu bąbelków. Szampan jest bowiem winem degustacyjnego niuansu, potrafi być prawdziwie ekscytujący, wielki, a jego najszlachetniejsze odmiany przynoszą zachwycającą złożoność aromatów i smaków. Jest poza tym winem, w którym łączą się szlachetność i prostota, winem pitym na najzacniejszych salonach, ale i winem, które bywa pite do dań najprostszych – choćby suszonej kiełbasy (cyt: PR, Kapczyński)
*************************************************************************************
BUTELKI
*************************************************************************************
Kto i kiedy wynalazł butelkę do szampana nie jest do końca wyjaśnione.
Wiemy na pewno, iż jeszcze długo po śmierci Dom Perignon, schodząc do piwnicy po szampana, używano specjalnych masek chroniących twarz przed co i rusz to wybuchającymi butelkami.
Jedna z teorii powiada, iż wynalazcami rzeczonych butelek (z grubego szkła) byli…..Brytyjczycy w 1662 roku, a więc prawie 70 lat przed wprowadzeniem na rynek pierwszego francuskiego szampana (Dom Ruinart 1729 roku). Otóż w owyn czasie, rynek angielski importował całkiem spore ilości młodych win z Szampanii, w drewnianych antałkach. Na miejscu, po dostawie, dosładzali oni rzeczone wina i butelkowali. Na skutek tego, wino przechodziło w butelce drugi proces fermentacji, towarzyszyło temu wydzielanie bąbelków CO2 co powodowało znaczny wzrost ciśnienia. Powszechnym więc zjawiskiem było ich wybuchanie. Jako, iz potrzeba jest matką wynalazków, wprowadzono butelkę, wyprodukowaną ze specjalnego grubego szkła. Innymi słowy protoplastkę dzisiejszych butelek do szampana.
RODZAJE BUTELEK
Huitième 1/8 butelki 9.4 cl 1 mały kieliszek
Quart - czasem nazywane split 1/4 butelki 18.75 cl 2 małe kieliszki
Demi-bouteille 1/2 butelki 37.5 cl 3 kieliszki
Bouteille 1 butelka 75 cl 6 kieliszków
Magnum 2 butelki 150 cl 12 kieliszków
Jeroboam - Żydowski król z 9 w.p.n.e 4 butelki 3 litry 24 kieliszki
Rehoboam - Syn Solomona i król Izraela 10 w.p.n.e.6 butelek 4.5 litra 36 kieliszków
Methuselah - Biblijny patriarcha, któwy przezyłył 969 lat 8 butelek 6 litrów 48 kieliszków
Salmanazar - Król Asyryjski, 9 w.p.n.e. 12 butelek 9 litrów 72 kieliszki
Balthazar - Regent babiloński, 6 w p.n.e. 16 butelek 12 litrów 96 kieliszków
Nebuchadnezzar - Król Babylonu, 6 w p.n.e. 20 butelek 15 litrów 120 kieliszków
SŁOWNIK
Assemblage i mieszanie cuvees – żeby szampan był dobry, bardzo dobry albo wielki, należy zmieszać ze sobą kilka, kilkanaście, kilkadziesiąt, kilkaset rodzajów młodych win (crus) i dopiero ten produkt „przekazać” do fermentacji. Innym określeniem dla tego procesu jest: mieszanie cuvees.
Liqueur de Tirage – mieszanka roztworu cukru trzcinowego, drożdży i starego wina, dodawany tuż przed rozlaniem do butelek, zakorkowaniem tymczasowymi, gumowymi korkami i ułożeniem poziomo butelek w crayeres ulokowanych w głębokich, wykutych w kredowych skałach - piwnicach, a raczej jaskiniach. Dodanie Liqueur de Tirage ma na celu wzburzenie cuvee i rozpoczęcie drugiej, właściwej fermentacji alkoholowej (methode champenoise, classique)
Remuage – gdy szampan zostanie uznany za zdatny do spożycia , trzeba usunąć z butelek osad drożdży i wszelkie pozostałości, tak aby cuvee była doskonale klarowna. W tym celu przenosi się butelki na specjalny stojak (pupitre) i układa szyjką do dołu. Personel piwnic (remueurs) codziennie obraca butelki – o jedną czwartą lub jedną ósmą obrotu, raz w lewo, raz w prawo, zmieniając jednocześnie nachylenie butelek. Z upływem czasu, butelka zmierza do pionu, a wszelkiego rodzaju zanieczyszczenia osadzają się w szyjce. Proces ten, zwany remuage, trwa przeciętnie od jednego do trzech miesięcy. Po raz pierwszy w historii, remuage zastosowano w piwnicach wdowy Clicquot (Veuve Clicquot) w 1818 roku.
Degorgement – Ponieważ zawartość cukru ma decydujący wpływ na smak szampana, o wszystkim decyduje etap produkcji zwany degorgement (franc.gorge = gardło). Jest to zabieg mający na celu usunięcie z szyjki butelki nagromadzonego tam osadu powstałego z użytych we wcześniejszych procesach drożdży, a także innych zanieczyszczeń. Butelkę należy błyskawicznie otworzyć i tak samo szybko zakorkować, i to już korkiem „prawdziwym”, uzupełniając powstały ubytek taką samą ilością roztworu cukru trzcinowego, starego szampana, czasem z odrobiną brandy (liqueur de dosage albo liqueur d'expedition), w celu ostatecznego uformowania smaku i nadania mu cech wytrawnych, pół wytrawnych itp. (extra-brut, -brut, extra-sec, sec, demi-sec, doux). Usuwanie osadu odbywa się gdy znajdzie się on blisko korka. Szyjki butelek zanurza się w kąpieli zamrażającej (solanka -25 st.C), na skutek czego, w szyjce tworzy się lodowy czop. Po otwarciu butelki, ciśnienie gazu wypycha czop, wraz z pewną ilością szampana na zewnątrz. Po tym zabiegu, butelka zamykana jest prawdziwym korkiem, dodatkowo wzmacnianym drucianą opaską. Butelki leżakują w piwnicy jeszcze przez min. 2 - 3 lata (vintage - dłużej), tak aby dodatki mogły się skutecznie wymieszać, a cuvee odpowiednio dojrzeć. Po tym czasie butelki są etykietowane i wysyłane w świat.
Sans dosage – w przypadku szampana Extra - Brut, nie dodaje się w ogóle cukru, a ubytek uzupełnia się wyłącznie liqueur d'expedition opartym na starych winach.
NM – negotiant-manipulant (kupiec-producent, który do wytwarzania szampana może używać zarówno surowca z własnych winnic, jak i kupowanego od innych winogrodników. Praktycznie wszystkie znane Maisons de Champagne należą do tej kategorii).
RM – recoltant-manipulant (to właściciel winnicy, na ogół niewielkiej, sam wytwarzający wino ze swoich winogron. Chyba najciekawsza grupa, bo można tutaj natrafić na prawdziwe rarytasy, ale również i na zupełne miernoty.
CM – cooperative-manipulante (spółdzielnia produkcyjno-handlowa)
RC – recoltant-cooperateur (drobny plantator, sprzedający pod własną etykietą wino, co prawda z własnych winogron, ale wyprodukowane np. w CM).
MA – marque d'acheteur (termin ten występuje, wówczas gdy nabywca życzy sobie, by szampan nosił jego nazwę). Dobrą rekomendacją dla samego szampana, jest na pewno jeśli tym klientem jest np. paryski Chez Maxim's, jedna z najlepszych restauracji na świecie.
Blanc de blancs – szampan zrobiony wyłącznie z białych winogron (Chardonnay)
Blanc de noirs – szampan zrobiony wyłącznie z ciemnych winogron (Pinot Noir, Pinot Meunier)
Liqueur de Tirage – mieszanka roztworu cukru trzcinowego, drożdży i starego wina, dodawany tuż przed rozlaniem do butelek, zakorkowaniem tymczasowymi, gumowymi korkami i ułożeniem poziomo butelek w crayeres ulokowanych w głębokich, wykutych w kredowych skałach - piwnicach, a raczej jaskiniach. Dodanie Liqueur de Tirage ma na celu wzburzenie cuvee i rozpoczęcie drugiej, właściwej fermentacji alkoholowej (methode champenoise, classique)
Remuage – gdy szampan zostanie uznany za zdatny do spożycia , trzeba usunąć z butelek osad drożdży i wszelkie pozostałości, tak aby cuvee była doskonale klarowna. W tym celu przenosi się butelki na specjalny stojak (pupitre) i układa szyjką do dołu. Personel piwnic (remueurs) codziennie obraca butelki – o jedną czwartą lub jedną ósmą obrotu, raz w lewo, raz w prawo, zmieniając jednocześnie nachylenie butelek. Z upływem czasu, butelka zmierza do pionu, a wszelkiego rodzaju zanieczyszczenia osadzają się w szyjce. Proces ten, zwany remuage, trwa przeciętnie od jednego do trzech miesięcy. Po raz pierwszy w historii, remuage zastosowano w piwnicach wdowy Clicquot (Veuve Clicquot) w 1818 roku.
Degorgement – Ponieważ zawartość cukru ma decydujący wpływ na smak szampana, o wszystkim decyduje etap produkcji zwany degorgement (franc.gorge = gardło). Jest to zabieg mający na celu usunięcie z szyjki butelki nagromadzonego tam osadu powstałego z użytych we wcześniejszych procesach drożdży, a także innych zanieczyszczeń. Butelkę należy błyskawicznie otworzyć i tak samo szybko zakorkować, i to już korkiem „prawdziwym”, uzupełniając powstały ubytek taką samą ilością roztworu cukru trzcinowego, starego szampana, czasem z odrobiną brandy (liqueur de dosage albo liqueur d'expedition), w celu ostatecznego uformowania smaku i nadania mu cech wytrawnych, pół wytrawnych itp. (extra-brut, -brut, extra-sec, sec, demi-sec, doux). Usuwanie osadu odbywa się gdy znajdzie się on blisko korka. Szyjki butelek zanurza się w kąpieli zamrażającej (solanka -25 st.C), na skutek czego, w szyjce tworzy się lodowy czop. Po otwarciu butelki, ciśnienie gazu wypycha czop, wraz z pewną ilością szampana na zewnątrz. Po tym zabiegu, butelka zamykana jest prawdziwym korkiem, dodatkowo wzmacnianym drucianą opaską. Butelki leżakują w piwnicy jeszcze przez min. 2 - 3 lata (vintage - dłużej), tak aby dodatki mogły się skutecznie wymieszać, a cuvee odpowiednio dojrzeć. Po tym czasie butelki są etykietowane i wysyłane w świat.
Sans dosage – w przypadku szampana Extra - Brut, nie dodaje się w ogóle cukru, a ubytek uzupełnia się wyłącznie liqueur d'expedition opartym na starych winach.
NM – negotiant-manipulant (kupiec-producent, który do wytwarzania szampana może używać zarówno surowca z własnych winnic, jak i kupowanego od innych winogrodników. Praktycznie wszystkie znane Maisons de Champagne należą do tej kategorii).
RM – recoltant-manipulant (to właściciel winnicy, na ogół niewielkiej, sam wytwarzający wino ze swoich winogron. Chyba najciekawsza grupa, bo można tutaj natrafić na prawdziwe rarytasy, ale również i na zupełne miernoty.
CM – cooperative-manipulante (spółdzielnia produkcyjno-handlowa)
RC – recoltant-cooperateur (drobny plantator, sprzedający pod własną etykietą wino, co prawda z własnych winogron, ale wyprodukowane np. w CM).
MA – marque d'acheteur (termin ten występuje, wówczas gdy nabywca życzy sobie, by szampan nosił jego nazwę). Dobrą rekomendacją dla samego szampana, jest na pewno jeśli tym klientem jest np. paryski Chez Maxim's, jedna z najlepszych restauracji na świecie.
Blanc de blancs – szampan zrobiony wyłącznie z białych winogron (Chardonnay)
Blanc de noirs – szampan zrobiony wyłącznie z ciemnych winogron (Pinot Noir, Pinot Meunier)
CHARAKTERYSTYKA
KOLOR
• jasnosłomkowy wskazuje, iż został zrobiony głownie z Pinot Meunier
• słomkowy wskazuje na Pinot Noir
• jasnocytrynowy z nutką zieleni to młody Blanc de blancs (Chardonnay)
• złotawy wskazuje, iż leżakował w dębie
• stare złoto to w pełni dojrzały szampan z Chardonnay
• różowomiedziany wskazuje na mocno zaawansowany wiek tego „staruszka”
• odcienie brązu - wylej lub natychmiast zwróć sprzedawcy
AROMAT
• przenikliwie kwiatowy – Chardonnay
• zdecydowanie owocowy – Pinot Noir
• korzenny z nuta świeżego chleba – Pinot Meunier
Młody Szampan (2 - 3 lata) najsilniej akcentuje następujące nuty: owoce (czerwone, białe zwłaszcza cytrusy), białe kwiaty, warzywa, drożdże, miąższ chleba, a nawet sole mineralne.
Aromat szampana bardziej dojrzałego (4 do 7 lat) - jest pełniejszy i bardziej intensywny; najważniejsze w gamie zapachów są: białe owoce (suche lub przetworzone, np. gotowane), alkohole roślinne, przyprawy, w tle nuty słodyczy (czekolady, ciasta). Po sześciu latach aromat staje się bardziej złożony i zawiera przede wszystkim wonie bardzo dojrzałych lub kandyzowanych owoców, zapachy leśne, a także miodu i palonego cukru.
Szampany, których wina bazowe fermentowały w drewnie posiadają lekko gorzkawy zapach.
Całkowicie dojrzały (6-10 lat) - charakteryzuje się aromatem bardzo złożonym, mniej owocowym niż w przypadku win młodych.
SMAK
• czystość smaku
• nuty owocowe
• kłucie bąbelków
• długi smak
W LICZBACH
3,5 mln – tyle przeciętnie jest bąbelków w kieliszku szampana (flute), natomiast w butelce zgodnie z badaniami naukowymi Billa Lambeck'a jest ich ni mniej ni więcej jak ok. 49 milionów.
1908 r. - w tym roku, specjalnym dekretem zastrzeżono nazwę “Champagne” dla win musujących produkowanych metodą szampańską (methode champenoise, classique) w Szampanii
Butelki Szampana – Quart (18,75 cl), Demie (37,5 cl), Bouteille (75 cl), Magnum (150 cl), Jeroboam (3 l), Rehoboam (4,5 l), Mathusalem (6 l), Salmanazar (9 l), Balthazar (12 l), Nebuchadnezzar (15 l)
Kilkaset – wielkie szampany są niejednokrotnie „skomponowane” z kilkuset młodych win bazowych
100 dni od zakwitnienia – początek zbiorów winogron w Szampanii
350 milionów butelek – szacunkowa produkcja roczna szampana
700 - 900 milionów Euro - szacunkowa wartość roczna sprzedaży szampana
30 tysięcy hektarów – tyle zajmują winnice Szampanii, stanowi to zaledwie 0,7 proc. winnic całego świata.
1 mld – tyle aktualnie butelek Króla spoczywa (szacunkowo) w piwnicach Szampanii,
2 – 3 lata - to minimalny okres leżakowania zabutelkowanej cuvee (w temperaturze 5 stopni C) w kredowych piwnicach Szampanii .
1,5 kg – tyle trzeba winogron aby wyprodukować 1 butelkę (0,75 l) szampana
300 km/h – taką prędkość może osiągnąć korek “wystrzelony” z butelki szampana
5,5 – 6,0 atmosfery – takie ciśnienie panuje w butelce szampana
Korki do szampanów – wytwarza się łącząc ze sobą wiele warstw korkowych okręgów tak, aby pory nie dopuściły do ucieczki gazu.
18 tysięcy – szacunkowa ilość winiarzy i winogrodników w okolicach Reims i Epernay, gdzie szampan jest produkowany i przechowywany
INFO
Echelle de crus – klasyfikacja najlepszych winnic. Jakość winogron jest tutaj wyrażana w %. I tak najlepsze winnice są sklasyfikowane jako 100%, nieco gorsze odpowiednio mniej, przy czym dolny próg wynosi 77% ustalonej taryfy. Najwyżej w skali “Premiers Crus
Najbardziej znane Maisons de Champagne - Krug , Moet-Chandon. Bollinger, Vranken-Demoiselle, Perrier-Jouet, Veuve Clicquot Ponsardin, Charles Heidsieck, Lanson, Laurent-Perrier, G-H Mumm, Pol Roger, Louis Roeder, Taittinger
Szampańskie damy - w historii Szampana doniosłą rolę odegrały kobiety. Niemal każda z wielkich firm miała w swoich dziejach moment, kiedy ster przejmowała kobieta z powodzeniem kierując rozwojem rodzinnego przedsiębiorstwa. Nicole-Barbe Clicquot, Louise Pommery, Mathilde Perrier, Camille Olry-Roederer, Jeanne Krug czy Lily Bollinger, to tylko niektóre z wielkich indywidualności w świecie Szampana.
Sabrage (franc.sabre = szabla) - sposób na błyskawiczne otwarcie butelki Szampana przy pomocy szabli (może być duży nóż kuchenny). Butelkę trzyma się na wyciągniętej ręce, lekko uniesioną w górę. Następnie zdecydowanym ruchem, ślizgając ostrze po szyjce butelki od dołu w górę, uderzamy mocno i zdecydowanie w kołnierz szyjki. Kołnierz wraz z częścią szyjki znajdującą się powyżej, odrywa się wraz z korkiem wyrzucony zazwyczaj na sporą odległość. Przed nalaniem do kieliszków lepiej odrobinę wylać pozbywając się tym samym okruchów szkła.
Najdroższy szampan na rynku to, z reguły, Dom Pérignon (Moet-Chandon) . Chociaż, co pewien czas pojawiają się limitowane serie, osiągające całkiem niebotyczne ceny, np., ostatnio Perrier Jouet La Belle Epoque 4 166 € / butelka 0,75 l
Niezbędnik – bez wątpienia najbardziej nieodzownym sprzętem dla prawdziwego miłośnika Króla Szampana jest odpowiednia lodówka. Tutaj również Perrier Jouet plasuje się na czele “stawki” ze swoją unikalną propozycją specjalnie zaprojektowaną dla 12-u butelek Króla (50 000 € ):
Szampan Rocznikowy (Vintage) - Większość szampanów (80%) nie posiada rocznika (non-vintage - n.v.). Oznacza to, że powstały one w wyniku połączenia różnych win, kilku różnych roczników. Tylko w najlepszych latach winiarze decydują się na wyprodukowanie Szampana Rocznikowego (vintage).
Najlepsze lata, w ostatnim trzydziestoleciu to: 1982, 1985, 1989, 1990, 1996 i 2003.
Granice - Obecne granice regionu ustalone zostały w 1927 roku przez INAO (Institut National des Appellations d'Origine). W Szampanii jest pięć rejonów produkcji win: la Montagne de Reims, Côte des Blancs, Vallée de la Marne, Côte de Sézanne i Aube.
SZAMPANY DOSTĘPNE NA POLSKIM RYNKU
(źródło: CATA)
Nazwa firmy mówi o jej reputacji i prestiżu. Zazwyczaj występuje ona na etykiecie w postaci nieco zaszyfrowanej. Francuski termin „cuvée” w odniesieniu do szampana ma wiele znaczeń. Jedno z nich odpowiada słowu „mieszanka”. Konkretnie, choć w uproszczeniu, chodzi o będący rezultatem długich prac i poszukiwań kiperskich zestaw winogron i innych komponentów, z którego powstaje dany szampan. Każda taka mieszanka ma swoją odrębną nazwę, drukowaną na ogół nieco mniejszymi literami niż imię firmy. Dla przykładu:
Charles Heidsieck. Blanc de Millénaires,
Pol Roger Cuvée Sir Winston Churchill,
Pommery Brut Royal,
Drappier Carte d’Or.
Niekiedy skład cuvée jest powszechnie znany, niekiedy należy do ściśle strzeżonych tajemnic, ale nazwa zawsze stanowi pewną wskazówkę. Trzeba po prostu pamiętać, która mieszanka określonej marki mi smakowała bardziej. Naturalnie proporcje w cuvée nie są niezmienne, modyfikuje się je z roku na rok po to, by w finale osiągnąć ten sam rezultat.
Dla porządku wyjaśniam, iż termin „cuvée anglaise” ma nieco inne znaczenie - określa on specjalnie kupażowany, bardzo wytrawny szampan, przeznaczony na eksport do Anglii. Jest to w zasadzie extra-brut.
Wbrew pozorom nie jest to sprawą łatwą. Z dostępnych na rynku szampanów można wybierać spośród:
Bollinger- jest mocnym i krzepkim winem, osiąga on pełny smak dzięki użyciu własnych specjalnych zachowywanych win do mieszanki. Nawet Nierocznikowy Special Cuvée zawiera wysoką proporcję tych win. Firma wyrabia też niezwykłe blancs de noirs pod nazwą ViellesVignes Francaises, które charakteryzują się zdecydowanie kwiatowym aromatem.
Charles Heidseick – to najlepsza z trzech wytwórni noszących nazwę Heidesick. Założyciel firmy Charles-Emille Heidesick utorował sobie w połowie XIX wieku drogę na rynek amerykański. Co ciekawe używał pseudonimu przy tym Champagne Charlie. Charles-Emille był bardzo barwną postacią jeśli nie można określić go hulaką. Lubił się zabawić a przez karciane długi miał sporo problemów. Klasyczny szampan Charles’a Heidesicka nosi nazwę właśnie „Champagne Charlie”.
Krug- to król jeśli nie cesarz w wśród szampanów. Najjaśniejsza gwiazda na firmamencie. Symbolizuje wszystko czym ten trunek był jest i powinien być. To jedyny dom winiarski produkujący wyłącznie wina najwyższej klasy, znakomite, drogie, o bogatym bukiecie i lekką orzechową nutą. Remi Krug właściciel mówi, że wina Krug są„ręcznie mieszane według głosu serca a nie nauki”. Na Grande Cuvée pochodzące z piwnicy Kruga składa się nawet do pięćdziesięciu win pochodzących z różnych gmin. Robert Mondavi kalifornijski guru w dziedzinie win stwierdził, że Krug jest cudownie zharmonizowany i delikatny”. Uroda, harmonia, delikatność to słowa najlepiej charakteryzujące Kruga.
Lanson – tą wytwórnię założono w Reims w 1760 r. przez Francis Delamotte’a. Lansonowie byli jego partnerami, którzy przystąpili do firmy w połowie XIX wieku. W latach 300 XX wieku bracia Victor (ten aż nazbyt lubił swój produkt) i Henri Lanson dokupili olbrzymie tereny i założyli na nich plantacje. Mieszanka Lanson Black Label nigdy nie była zbytnio ceniona dlatego, że jej skład ulegał licznym zmianom. To szampan lekki, ożywczy, z kwaskowatym nalotem. Noble Cuvée to produkt luksusowy tej firmy ale nawet szampany produkowane masowo charakteryzują się bardzo wysoką jakością.
Laurent-Perrier– wytwórnia powstała w roku 1821 w Tours-sur-Marne na wschód od Epernay Laurent-Perriera założył ją Eugẻne Laurent. Wina te charakteryzuje lekkość i kwiatowy bukiet. Firma wytwarza też znakomitego, cieszącego się ogromną popularnością szampana różowego. Z tej wytwórni pochodzi także jedyny w swoim rodzaju, niepowtarzalny Ultra Brut. Najwspanialszy szaman firmy Laurent-Perrier to Grand Siẻcle porównywany z Dom Perignon i Roeder Cristal.
Moet & Chandon- firmę założył w 1743 r.Claude Moet, największy wytwórca szampana w całym regionie. Obecnie wraz z Mercierem i Ruinartem wytwarza 25 procent produkcji szampana. Wielką admiratorką tego trunku była madame de Pompadour. Cesarz napoleon zasmakował w nim będą jeszcze słuchaczem akademii wojskowej wraz z Jeanem-Rẻmy, synem Claude’a Moeta. Pasierb Jeana-Rẻmy, hrabia Chandon de Brailles dołączył swoje nazwisko do nazwy firmy w roku 1832. Najlepiej sprzedającym się szampanem firmy jest Brut Imperial chrateryzujący się niezmiennie wysoką jakością i złotym kolorem. Za najbardziej luksusowego szampana firmy uważa się Dom Perignon’a w charakterystycznej butelce z ciemnozieloną etykietą. Dzięki swemu niezrównanemu smakowi i bukietowi odniósł niebywały sukces na rynku. Nie bez znaczenia pozostaje fakt, że firma jest właścicielem opactwa w Hautvillers gdzie dom Perignon przyczynił się do powstania szampana. Firma wytwarza ok. 30 mln butelek szampana rocznie.
G.H. Mumm – Wytwórnię w Remis założyli w roku 1827 dawaj niemieccy imigranci, Peter Arnold Mumm i Frederick Gielsler. Firma od początku działalności nastawiona była na produkcję i sprzedaż masową i na przełomie XIX i XX w szokowała prowokacyjnymi plakatami. To zapoczątkowało tradycje, która trwa do dzisiaj. Właściciele firmy nie zadbali o uzyskanie obywatelstwa francuskiego i podczas I wojny światowej firma została skonfiskowana.
Najbardziej znanym szampanem firmy jest Cordon Rouge.
Perrier-Jouet – Wytwórnię w Epernay założył w 1811 roku Pierre-Nicholas-Marie Perrier. Szampan ten to jeden z najlepszych szampanów nierocznikowych.
Pol Roger – Wytwórnia powstała w 1849 roku, ale dopiero podczas I wojny światowej, syn Pola Rogera, Maurice podniósł ją na wyższy poziom. Firma do dziś należy do tej samej rodziny. Luksusowy Cuvẻe Sir Winston Churchill to jeden z najlepszych i najlżejszych sampanów rocznikowych. Szampan Pol Roger był podobno ulubionym szampanem Marii Callas, która przed występami wypijała jeden lub dwa kieliszki aby zwilżyć struny głosowe. Wytwórnia wyrabia także różowego szampana, ciemnoróżową barwę nadają mu winogrona Pinot Noir.
Louis Roederer – Ta wytwórnia uważna jest powszechnie wraz z wytwórnią Krug za najlepszą. Louis Roederer przyjechał ze Strasburga w roku 1827 by pracować u swojego stryja. Po sześciu latach odziedziczył firmę i gruntownie ją przebudował rozszerzając sprzedaż na rynek rosyjski. Na życzenie cara Rosji Mikołaja I stworzył niepowtarzalną butelkę firmową z przezroczystego szkła. Firma wytwarza wino głównie z własnych winogron co gwarantuje stałą jakość. Łącznie firma wypuszcza na rynek jedynie 220 000 skrzynek co tłumaczy jego wysoka cenę i jakość. Stylowi rodzajów roczników mają wiele ale za najlepszego szampana pochodzącego z tej wytwórni uważa się Cristal.
Taittinger – Szampan Pierre Tattinger powstał podczas I wojny światowej. W 1930 roku Tattinger wykupił wytwórnię położoną na południe od Epernay, razem z winnicami. Szampana tego wyróżnia elegancja, lekkość oraz wyczuwalny w bukiecie aromat winogron szczepu chardonnay.
Winogrona te sprowadził z Palestyny w trzynastym stuleciu władca Szampanii, hrabia Tybald IV. Obraz przedstawiający to wydarzenie wisi w hali bankietowej wytwórni. Najlepszym winem Tattingera jest Comtes de Champagne produkowane również jako rosẻ.
Wino rocznikowe. Otóż za rocznikowe, po francusku millésime, po angielsku vintage, uznaje się tylko i wyłącznie szampany z wyjątkowo dobrego zbioru. Na ogół są to kompozycje różnych crus, ale zawsze z jednego, bardzo udanego roku. Kiedy dla danej winnicy rok jest słabszy lub nawet przeciętny - a w kapryśnym klimacie Szampanii to się zdarza - jego produkcję dla utrzymania jakości wyrównuje się starszymi winami i etykiety nie wspominają o żadnym roczniku, a w każdym razie nie powinny. O uznaniu wyrobu za rocznikowy, czyli zaliczeniu go do kategorii rarytasów, rozstrzyga producent. I w zasadzie można mieć zaufanie do poważnych firm, choć od pewnego czasu mnożą się głosy, że niektórzy szafują tym wyróżnieniem zbyt szczodrze. Bywają wspaniałe lata dla całej Szampanii i wówczas wiele firm może wypuścić swoje millésime, bywają takie, gdy robią to tylko nieliczni wytwórcy oraz złe, kiedy nie decyduje się na to żaden. Wina rocznikowe są zawsze oryginalne, ponieważ odzwierciedlają charakter roku, z którego pochodzą.
W tym miejscu trzeba przypomnieć, że każdy szampan rodzi się długo, pełnię doskonałości osiąga gdzieś po 3 - 6 latach od dégorgement, a potem bywa różnie. Niektóre stają, niektóre szlachetnieją w dalszym ciągu i warto, by leżakowały jeszcze długo, ale w końcu i one zatrzymują się w rozwoju. Od tego momentu bieg czasu nie czyni trunku lepszym, natomiast z jego upływem rośnie niebezpieczeństwo maderyzacji. Bywają często stare butelki, które otworzone po 20 i więcej latach okazują się fenomenalne, ale mogą się zdarzyć przykre niespodzianki. Przytrafia się to i rocznikowym.
Warto zauważyć, że oprócz szampanów białych wytwarza się co roku niewielką ilość szampanów różowych. Uzyskuje się je w chwili ostatecznego korkowania, dodając do białego szampana trochę wina czerwonego, wytwarzanego również według wymienionych zasad.
BON MOTS
I drink it when I am happy, and when I am sad.
Sometimes I drink it when I am alone.
When I have company, I consider it obligatory.
I trifle with it if I am not hungry, and drink it when I am.
Otherwise I never touch it - unless I am thirsty
("tante” Lily Bollinger )
Piję szampana tylko w dwóch przypadkach: gdy jem bażanta oraz gdy nie jem bażanta. (Churchill, ale nie Winston).
Szampan sprawia, że każdy dzień wydaje się być niedzielą. (Marlena Dietrich)
Jestem abstynentem, jeżeli chodzi o piwo, ale nigdy w wypadku szampana.
(George Bernard Shaw)
Szampan to napój radosny (oczywista oczywistość)
Dla zwycięzców zasłużony, dla pokonanych niezbędny
(Napoleon Bonaparte)
Szampan jest jedynym winem, po wypiciu którego kobieta pozostaje piękną
(Madame de Pompadour)
Szampan dodaje blasku oczom, ale nie zmienia koloru cery
(markiza de Parebac)
Vin de civilization (Talleyrand)
Szampan to najtańszy produkt luksusowy.
(powszechna opinia panująca wśród winiarzy w Szampanii)
Piję gwiazdy,
(dom Perignon kiedy osuszał, pierwszą, historyczną butelkę Króla)
SZAMPAN A NIERZĄD
Co łączy sukces szampana z nierządem, innymi słowy krótka opowieść, w jaki sposób powstał Król, czyli historia (prawie) prawdziwa o tym jak to Imć Król Szampan zbawił kobietę upadłą.
Popijanie Króla Szampana, bardzo często określanego jako napój diabelski, doprowadziło niejednokrotnie do skutecznego i nadzwyczaj przyjemnego skrócenia dystansu pomiędzy mężczyzną a kobietą,............żeby nie powiedzieć więcej. Proces ten, dzięki zaiste magicznym właściwościom Króla, z reguły przebiega nad wyraz rozkosznie.
Nie ulega przecież żadnej wątpliwości, iż:
przy białych winach myśli się o głupstwach,
przy czerwonych, rozmawia się o głupstwach,
natomiast przy szampanie.......robi się głupstwa
Jedną z autentycznych przyczyn takiego zjawiska jest niezaprzeczalny fakt, iż szampan jest jedynym winem, po którym kobieta pozostaje zawsze piękną. Pierwszą osobą w historii, która wypowiedziała te epokowe słowa była Mme de Pompadour, a akurat ona właśnie, naprawdę znała się “na rzeczy”. Miała bowiem w tej materii niezwykle bogate doświadczenie. Jako oficjalna metresa Ludwika XV-go, będąc osobą nie tylko piękną, ale również nad wyraz inteligentną, była zawsze duszą towarzystwa na wersalskim dworze. Dworze gdzie królowało przede wszystkim pełne korzystanie z najwspanialszych uroków życia, innymi słowy z niepowtarzalnego francuskiego joie de vivre. Takie życie,
pozbawione Króla Szampana nie miałoby po prostu żadnego sensu i treści.
To właśnie nikt inny jak właśnie Mme de Pompadour była autorką słynnego:
apres nous le deluge
Permisywność tutaj była autentyczna i absolutnie powszechna. Kiedy markiz de Talleyrand zastał żonę w sytuacji niedwuznacznej z jej aktualnym kochankiem (oczywiście w swoim małżeńskim łożu), stwierdził spokojnie:
ależ Madame, musisz być ostrożniejszą,
co by ludzie powiedzieli gdyby to ktoś obcy wszedł teraz do naszej sypialni
Historia jednak, jak to zwykle bywa jest zawsze sprawiedliwa i niezbicie udowadnia, iż przynajmniej jedna dusza, i to nie byle jaka, została skutecznie zabawiona, właśnie dzięki magii Króla. Rzeczona dusza , bowiem należała do kobiety upadłej, żeby nie powiedzieć......nierządnicy, a może nawet wręcz pospolitej ladacznicy.
Jeanie de Thierzy, popularnie zwana Jolie Baronesse, żyła nad wyraz rozwiąźle za panowania Ludwika XIV-go, w czasach kiedy to szampan nie był jeszcze wcale znany, a nad jego wynalezieniem, kończył właśnie swoje mozolne prace (trwające już od ponad 50-u lat), niejaki dom Perignon, mnich z opactwa Hautvillers, w Szampanii. Mówiąc wprost rzeczona dama była, jako się rzekło, zwykłą ladacznicą, skrupulatnie i z bezgranicznym oddaniem poświęcając się profesji najstarszego zawodu świata.
Otóż, imaginuj sobie mój drogi czytelniku, iż rzeczona Jeanie, w przypływie niewytłumaczalnego odruchu skruchy, zdecydowała się, pewnego dnia, udać do konfesjonału, wyznać swoje rozliczne grzechy i prosić o rozgrzeszenie. Jak powiada legenda, sama nie wierzyła, iż będzie mogła je uzyskać, mając na względzie swoje nad wyraz hulaszcze życie. Do dziś dnia, niewytłumaczalnym zrządzeniem opatrzności, spowiednikiem był nie kto inny jak tylko....dom Pérignon. Mnich ów, wiedząc najlepiej co jest naprawdę dobre (przecież to właśnie on „wynalazł” szampana), bez większego trudu udzielił rozgrzeszenia owej upadłej niewieście. Dama owa, już rozgrzeszona, postanowiła zrewanżować się wyrozumiałemu braciszkowi w sobie właściwy sposób. Ponieważ jednak „tradycyjna” metoda nie wchodziła w rachubę (on mnich, w podeszłym już wieku itp.), swoje wdzięki zaoferowała, niezwykle mało atrakcyjnemu, ale za to nad wyraz wpływowemu markizowi de Crequi, w zamian za to, iż zaprezentuje on wymyślony przez dom Pérignon'a trunek na dworze Ludwika XIV-ego. Sukces był natychmiastowy i to tak wielki, że król zarezerwował dla swojego dworu praktycznie cały zapas wyprodukowany przez niezwykłego mnicha.
Na tym moglibyśmy zakończyć ową uroczą historię sukcesu szampana, gdyby nie nad wyraz trafny komentarz Jolie Baronesse opisujący jej poświęcenie dla dobra sprawy:
spokój wieczny wart jest jednej miłosnej nocy bez przyjemności
Po tych perturbacjach EE (Erotyczno-Enologicznych), droga do wielkiego, rynkowego sukcesu szampana stanęła otworem. Tym bardziej, iż niejaki Napoleon Bonaparte, w czasie swoich studiów w Akademii Wojskowej w Brienne, przyjaźnił się z Jean-Remy Moet'em, synem założyciela wytwórni szampana w Epernay. Wytwórnia ta, wkrótce przekształciła się w jeden z największych Maisons de Champagne , a mianowicie Moet-Chandon.
Legenda mówi, iż dom Pérignon był niewidomy, ale nie jest to zgodne z prawdą. Otóż, po prostu, podczas mieszania i młodych win z różnych winnic miał on zwyczaj kosztować je "na ślepo", aby nie sugerować się ich wyglądem , a jedynie smakiem, żywił bowiem przekonanie, że tak winogrona jak i wina z różnych miejsc i parcel, mają odmienny i wyjątkowy charakter . Opis takiego postępowania zrodził błędne przekonanie o jego rzekomej ślepocie. Gdyby braciszek ów mieszkał może w innym regionie winiarskim byłby bez wątpienia narażony, nie tyle na utratę wzroku, co na delirium tremens, a to z uwagi na ogromną mnogość rodzajów szczepów winogron, a co za tym idzie w parze; młodych win. Prawdziwym zrządzeniem losu, dom Perignon ograniczył swoje „badania” jedynie do trzech szczepów, a mianowicie: Chardonnay, Pinot Noir i Pinot Meunier.
I tak już pozostało, na zawsze...........
Amen.
Subskrybuj:
Posty (Atom)